سیالادنیتیس یا عفونت غدد بزاقی (Sialadenitis) بیماری نادری است که در آن، یک یا چند غده ی بزاقی ملتهب و بزرگ می شوند. غدد بزاقی، غده هایی هستند که بزاق را در دهان ترشح می کنند. بزاق عمل بلع غذا را راحت تر کرده و از دندان ها در برابر باکتری محافظت می نماید. غدد بزاقی اصلی بر سه نوع اند:
- غدد پاروتید (Parotid) واقع در گونه ها و در جلوی گوش
- غدد زیرفکی (Submandibular) واقع در پشت دهان و در هر دو طرف فک
- غدد زیرزبانی (Sublingual) در کف دهان و زیر زبان
سیالادنیتیس اغلب غدد پاروتید و زیرفکی را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری می تواند حاد (ناگهانی) و مزمن (بلند مدت) باشد.
احتمال ابتلا به سیالادنیتیس در چه کسانی بیشتر است؟
سیالادنیتیس در میان میانسالانی (حدود 50 الی 60 ساله) که سنگ غده ی بزاقی دارند، رایج تر است. سنگ های غده ی بزاقی ساختارهای آهکی هستند که گاهی در داخل یک غده ی بزاقی تشکیل می شوند و راه جریان بزاق به دهان را مسدود می کنند. سیالادنیتیس در گروه های سنی دیگر مثل نوزادان (در چند هفته ی اول بعد از تولد) نیز ممکن است رخ دهد. احتمال بروز عفونت غدد بزاقی (سیالادنیتیس) در مردان و زنان و همه ی نژادها برابر است.
این بیماری نادر بیشتر در افرادی بروز می کند که شرایط زیر را دارند.
- کسانی که در دوره ی بهبودی بعد از یک جراحی هستند
- کسانی که دچار کمبود آب بدن یا دهیدراته شده اند
- افراد مبتلا به سوء تغذیه
- کسانی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است
- بیمارانی که خشکی دهان به مدت طولانی دارند
- بیماران مبتلا به سندروم شوگرن (Sjögren syndrome)
- نوجوانان و جوانان مبتلا به بی اشتهایی
ممکن است التهاب غده ی پاروتید در بیمارانی که بر روی حفره ی دهانی خود پرتو درمانی یا درمان با ید رادیو اکتیو (Radioactive iodine therapy) برای بهبود سرطلان تیروئید انجام داده اند نیز بروز کند.
علت بروز سیالادنیتیس چیست؟
علت دقیق سیالادنیتیس هنوز ناشناخته است. اما می توان گفت که ویروس و باکتری عاملین آن هستند. بهداشت ضعیف دهان و دندان در بروز آن دخیل است و سنگ غده ی بزاقی هم نقش مهمی را در رخداد آن ایفا می کند.
سیالادنیتیس چه علائمی دارد؟
علائم سیالادنیتیس و عفونت غدد بزاقی معمولا پنهان هستند و درصد بسیار کمی از مبتلایان با صورت باد کرده مواجه می شوند که این تورم ممکن است همراه با درد یا بدون درد باشد. اگرچه افراد کمی علائم سیالادنیتیس را تجربه می کنند، به هر حال علائم زیر را می توان جزء علائم سیالادنیتیس دانست.
- بزرگ شدن، التهاب و قرمزی یک یا چند غده ی بزاقی
- تب (زمانی که ورم منجر به عفونت می شود)
- کاهش ترشح بزاق (نشانه ای از سیالادنیتیس حاد و مزمن)
- احساس درد در هنگام خوردن غذا
- خشکی دهان (xerostomia)
- قرمزی پوست
- سردرد
- درد عضلات
- ضعف جسمانی
- تورم گونه و گردن
اگر متوجه این علائم شدید، حتما به پزشک مراجعه نمایید. ممکن است پزشک عمومی شما را به یک متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع دهد.
تشخیص سیالادنیتیس به چه صورت است؟
عفونت غدد بزاقی از طریق بررسی سابقه ی بیماری و معاینه ی فیزیکی تشخیص داده می شود. بیشتر موارد مشکوک به سیالادنیتیس از طریق سونوگرافی یا رادیوگرافی معاینه می شوند.
اسکن سونوگرافی روش ارزانی است و آسیب چندانی برای بدن ندارد. این روش معاینه، برای بررسی ساختار تمامی غده ها بسیار کارآمد است.سیب آ با اشعه ی ایکس هم می توان به سادگی از وجود سنگ غده ی بزاقی باخبر شد.
سیالوگرافی به بدن آسیب می رساند و به همین دلیل، روش متداولی برای تشخیص سیالادنیتیس نیست.
درمان سیالادنیتیس و عفونت غدد بزاقی
درمان اولیه به کمک آنتی بیوتیک ها انجام خواهد شد. به علاوه، بیمار باید رژیم غذایی خاصی را در خانه برای افزایش بزاق دنبال کند. به عنوان مثال، نوشیدن آبلیمو و مکیدن شکلات در ترشح بزاق موثرند. در کنار این ها، بیمار باید بر روی نواحی غده های بزاقی کمپرس آب گرم گذاشته و آنجا را ماساژ دهد.
اگر عفونت غده های بزاقی شدید بوده و آبسه کرده باشد، پزشک آن را شکاف می دهد تا ماده ی عفونی را تخلیه نماید. و چنانچه عفونت دوباره عود کند، غده ی عفونی به کلی از دهان خارج می گردد.
عوامل خطرزای عفونت غدد بزاقی
- برخی داروها (عمدتا آنتی کولینرژیک و ضد اسپاسم ها یا داروهای دیورتیک یا ادرارآور)
- کم آبی بدن
- نقرس
- استعمال دخانیات
- بیماری های مزمن دهان و دندان
- پرکاری تیروئید
