تنفس از طریق دهان در بعضی مواقع مانند بالا بردن اجسام سنگین و ورزش کردن، کاملا طبیعی است. اما اگر همیشه از طریق دهان نفس بکشیم ممکن است برای سلامتی ما ضرر داشته باشد و مشکلاتی ایجاد کند. این مشکلات به خصوص برای کودکان می تواند خیلی شدید باشد چون ممکن است در دراز مدت بر رشد صورت آنها تاثیر بگذارد.

اکثر ما هوا را از طریق بینی وارد بدن خود می کنیم. بینی طوری طراحی شده است که هوای تنفسی را مرطوب کرده و مانند یک فیلتر آلاینده های آن را جذب می کند. وقتی که ما نتوانیم از طریق بینی هوای کافی تنفس کنیم، دهان وارد عمل می شود. تنفس بیش از حد از طریق دهان یک امر طبیعی نیست. چون وقتی این اتفاق می افتد به دنبال آن مشکلاتی هم ایجاد می شود.

دلایل تنفس از طریق دهان

علت اصلی تمام تنفس های دهانی، گرفتگی و احتقان (احتقان کامل یا احتقان قسمتی از مجاری بینی) بینی است. به عبارت دیگر، چیزی مانع عبور بدون اشکال هوا در مجاری بینی می شود. اگر بینی شما مسدود شود، بدنتان به صورت اتوماتیک به راه دیگری برای دریافت اکسیژن متوسل می شود یعنی همان دهان شما. شایع ترین دلایل تنفس از طریق دهان عبارتند از:

بعضی افراد حتی بعد از اینکه گرفتگی بینی شان برطرف شد باز هم عادت دارند از طریق دهان نفس بکشند. برای افرادی که دچار آپنه ی خواب می شوند تنفس از طریق دهان یک نوع عادت محسوب می شود.

استرس و اضطراب نیز ممکن است باعث شود که آن فرد بجای بینی از طریق دهان نفس بکشد. استرس می تواند دستگاه عصبی سمپاتیک (خودکار) را فعال کند و به تنفس غیر طبیعی، تند و کم عمق منجر شود.

از کجا متوجه شویم که از دهان نفس می کشیم؟

شما ممکن است متوجه نشوید که از طریق دهان نفس می کشید به خصوص وقتی که خواب هستید. افرادی که هنگام خواب از طریق دهان نفس می کشند ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

علائم تنفس دهانی در کودکان

برای والدین خیلی مهم است که بتوانند علائم تنفس از طریق دهان را در کودکانشان پیدا کنند. یک کودک ممکن است نتواند با این علائم ارتباط برقرار کند. کودکانی که تنفس دهانی دارند نیز مانند بزرگسالان شب ها خروپف می کنند و با دهان باز نفس می کشند. کودکانی که بیشتر اوقات از طریق دهان نفس می کشند ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشند:

  • کند شدن روند رشد
  • کج خلقی
  • افزایش گریه های شبانگاهی
  • بزرگ بودن لوزه ها
  • لب های خشک شده و ترک خورده
  • مشکلات تمرکزی در مدرسه
  • خواب آلودگی در طول روز

کودکانی که به دلیل مشکل تنفسی نمی توانند سر کلاس تمرکز کنند معمولا با کودکانی که دچار اختلال نقص تمرکز یا بیش فعالی هستند اشتباه گرفته می شوند.

مشکلات تنفس دهانی

تنفس دهانی مزمن می تواند مشکلات زیادی برای سلامتی شما ایجاد کند. اما همه ی افراد لزوما همه ی این مشکلات را تجربه نمی کنند اما ممکن است بعضی از آنها را تجربه کنند.

مشکلات ناشی از تنفس دهانی عبارتست از:

  • احتمال پوسیدگی دندان و بیماری های لثه زیاد می شود
  • احتمال ایجاد آپنه ی خواب و خروپف بیشتر می شود
  • مشکلاتی در رابطه با مفاصل فک ایجاد می شود
  • مشکلاتی در هنگام بلع یا صحبت کردن ایجاد می شود
  • بزرگ شدن لوزه ها و آدنوئید
  • بدتر شدن علائم آسم

شما می توانید قبل از اینکه علائم تان بدتر شود و مشکلات بیشتری را تجربه کنید به دنبال راه های درمانی باشید.

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟

اگر چه تنفس از طریق دهان به ندرت یک مشکل اورژانسی محسوب می شود اما در صورت مواجه شدن با هر کدام از علائم تنفس دهانی به خصوص خشکی دهان بعد از بیدار شدن یا بد بو شدن دهان، باید به دکتر مراجعه کرد.

والدینی که متوجه خروپف کودک یا تنفس دهانی او می شوند باید حتما یک وقت قبلی برای معاینه توسط دکتر متخصص بگیرند.

تشخیص تنفس دهانی

دکترتان ابتدا سوالاتی از شما می پرسد تا بتواند سابقه ی پزشکی شما را بدست بیاورد. او احتمالا از شما می پرسد که چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم این مشکل شدید. چه چیزهایی علائم شما بدتر می کند و آیا چیزی وجود دارد که علائم شما را بهبود دهد.

سپس دهان، حلق و بینی تان را معاینه می کند تا الگوی تنفسی شما را بررسی کرده و ببیند آیا تورم یا ناهنجاری خاصی مشاهده می شود.

او برای بررسی مجاری تنفسی می تواند عکسبرداری کند و برای معاینه ی عملکرد ریه ها یک آزمایش ترتیب دهد تا ببیند آیا ریه های شما دچار آسم یا بیماری دیگری شده اند یا خیر.

اگر دکترتان متوجه شود که شما مشکوک به آپنه ی خواب هستید، ممکن است مطالعات خواب بر روی شما انجام دهد. مطالعات خواب بدین صورت است که شما به مرکز خواب می روید. در آنجا شما با تجهیزات خاصی تحت نظر هستید تا مشخص شود چه زمانی و چگونه تنفستان در حین خواب متوقف می شود.

هم بزرگسالان و هم کودکان ممکن است دچار آپنه ی خواب شوند.

درمان تنفس دهانی

درمان تنفس دهانی به دلایل آن بستگی دارد. اگر تنفس از طریق دهان به علت گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی و آلرژی باشد، داروهایی برای کنترل آن وجود دارد که عبارتند از :

  • داروهای ضد احتقان بینی
  • آنتی هیستامین
  • اسپری های استروئیدی برای بینی که می توانند با نسخه و بدون نسخه خریداری شوند

نوار چسب های مخصوصی که بر روی پل بینی چسبانده می شوند نیز می توانند تنفس را بهبود دهند. گیره های مخصوصی هم در داروخانه ها وجود دارند که در زیر سوراخ های بینی گذاشته می شوند و مانع خروپف می شوند.

بهبود تنفس در خواب با استفاده از دستگاه هایی که در داخل بینی کار گذاشته می شود

اگر شما مبتلا به آپنه ی انسدادی خواب هستید، ممکن است دکترتان برای شما تجویز کند که شبها ماسکی به نام CPAP بر روی صورتتان بگذارید. این ماسک باعث می شود که هوا از طریق بینی و دهان به شما منتقل شود. فشار هوا باعث می شود که مجاری تنفسی شما باز بماند و مسدود نشود.

دستگاه CPAP برای بهبود عملکرد تنفسی در خواب

جراحی لوزه و آدنوئید در کودکان می تواند تنفس دهانی را درمان کند. یک دندانپزشک ممکن است به کودک شما پیشنهاد کند از دستگاهی استفاده کند که کام را گسترش دهد و کمک  کند که مجاری تنفسی و سینوس های او باز شود.  براکت ها و دیگر دستگاه های ارتودنسی نیز می تواند به برطرف کردن دلایل تنفس دهانی کمک کند.

اگر مشکل شما مربوط به شکل مجاری تنفسی می شود، ممکن است نیاز به جراحی بینی داشته باشید. در این صورت دکتر شما باید مجاری سینوسی تان را پهن تر کند یا اعمال دیگری انجام دهد تا شما راحت تر بتوانید از بینی نفس بکشید.

پیشگیری از تنفس دهانی

اگر تنفس دهانی ناشی از شکل صورت و بینی باشد غیر قابل پیشگیری است. اما اگر متوجه شده اید که بینی شما به خاطر آلرژی یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی غالبا پر است، در این صورت می توانید اقداماتی برای جلوگیری از تنفس دهانی انجام دهید. بهترین کار این است که فورا به احتقان و خشکی بینی پرداخته شود. نکاتی برای پیشگیری از تنفس دهانی:

  • در سفر های زمینی و هوایی بلند مدت از اسپری نمکی استفاده کنید
  • با مشاهده ی اولین نشانه های آلرژی یا سرماخوردگی از اسپری نمکی، داروهای ضد احتقان و داروهای تسکین دهنده ی آلرژی استفاده کنید
  • به پشت بخواهید و سر خود را بالا نگه دارد تا مجاری تنفسی باز شده و نفس کشیدن برای شما آسان تر شود
  • خانه ی خود را از آلرژن ها پاک کنید
  • در سیستم تهویه ی خود فیلتر نصب کنید تا از پراکنده شدن آلرژن ها در خانه ی شما جلوگیری شود
  • در طول روز خودتان را وادار کنید که از بینی نفس بکشید. این کار باعث می شود که عادت تنفس از طریق دهان کم کم از بین برود. همانند کسانی که با ورزش کردن عضله هایشان را تقویت می کنند شما هم می توانید با ورزش به ماهیچه های دهان و زبانتان آموزش بدهید که از بینی نفس بکشند.

اگر شما دچار استرس یا اضطراب هستید، تمرینات یوگا و مدیتیشن می تواند تا حدی به شما کمک کند. یوگا برای افرادی که بخاطر استرس از دهانشان نفس می کشند مفید است زیرا این ورزش بر تنفس عمیق از طریق دهان تمرکز دارد. یوگا درمانی برای فعال کردن سیستم عصبی پارسمپاتی و بهبود تنفس آرام و عمیق از طریق بینی طراحی شده است.

تنفس از طریق بینی چه فوایدی دارد؟

اغلب اوقات ما نسبت به فواید بینی خود بی توجه هستیم تا زمانی که دچار یک سرماخوردگی سخت بشویم. گرفتگی بینی می تواند کیفیت زندگی شما را کاهش دهد. علاوه بر این می تواند یک خواب خوب را از شما بگیرد و عملکرد های شما را تحت تاثیر قرار دهد. در مقاله ی بهداشت خواب به نکاتی در مورد یک خواب خوب اشاره شده است که مطالعه ی آن می تواند برای شما سودمند باشد.

بینی می تواند اکسید نیتریک تولید کند و توانایی شش ها را در جذب اکسیژن بهبود دهد. اکسید نیتریک توانایی انتقال اکسیژن از طریق بدن از جمله قلب را افزایش می دهد. این ماده عضله های صاف عروقی را شل می کند و به رگ های خونی اجازه می دهد که منبسط شوند. اکسید نیتریک علاوه بر این ها ضد قارچ، ضد ویروس، ضد باکتری و ضد عفونی کننده هم محسوب می شود و به سیستم ایمنی بدن کمک می کند که با عفونت مبارزه کند.

مزایای تنفس از طریق بینی

  • بینی به عنوان یک فیلتر عمل می کند و ذرات ریز موجود در هوا از جمله گرد و خاک و آلودگی را جذب می کند.
  • بینی هوای تنفسی را مرطوب می کند تا بدین وسیله از خشکی ریه و لوله های بروشیت جلوگیری شود.
  • بینی هوای تنفسی را گرم می کند تا به دمای بدن برسد و سپس آن را وارد ریه ها می کند.
  • تنفس از طریق بینی باعث ایجاد مقاومت در برابر جریان هوا می شود. این کار میزان کشش ریه ها را افزایش داده و در نتیجه اکسیژن بیشتری دریافت می شود.