هرچه سن بالاتر می رود، تغییراتی در عملکرد اجزای بدن ایجاد می شود که افت شنوایی یکی از این تغییرات است. افت شنوایی بر اثر کهولت سن یک شرایط رایج است که بر بسیاری از افراد مسن تاثیر می گذارد. از میان هر دو نفر با سن بالای 65 سال، یک نفر درجاتی از افت شنوایی را تجربه می کند. از افت شنوایی بر اثر کهولت سن با عنوان پیرگوشی نیز یاد می شود. این شرایط، جان آدمی را به خطر نمی اندازد؛ اما اگر درمان نشود، کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد.
چگونه می شنویم؟
شنیدن بستگی به یک سری وقایع دارد که در آن، امواج صوتی موجود در هوا به سیگنال های الکتریکی تبدیل می شوند. پس از آن، این سیگنال ها طی چند مرحله ی پیچیده توسط عصب شنوایی به مغز برده می شوند. این مراحل به شرح زیر است:
- امواج صوتی وارد گوش خارجی شده و از یک مسیر باریک به نام مجرای گوش به پرده ی گوش می رسند.
- امواج صوتی وارد شده، پرده ی گوش را می لرزانند. سپس، پرده ی گوش این ارتعاشات را به سه استخوان کوچک به نام های استخوان چکشی، استخوان سندانی و استخوان رکابی می رساند.
- استخوان های گوش میانی ارتعاشات صوتی را از هوا به ارتعاشات مایع در حلزون گوش داخلی می برند. حلزون گوش به شکل حلزون است و با نوعی مایع پر شده است. یک دیواره ی الاستیک و ارتجاعی از ابتدا تا انتهای حلزون گوش کشیده شده که آن را به دو بخش بالایی و زیرین تقسیم می کند. این دیواره، غشای بنیادی نام دارد زیرا به عنوان اساس یا طبقه ی همکف ساختمان اصلی سیستم شنوایی عمل می کند.
- زمانی که ارتعاشات باعث مواج شدن مایع درون حلزون گوش می شوند، یک موج در طول غشای بنیادی تشکیل می شود. سلول های حسی مویی موجود در بالای غشای بنیادی این موج را سوق می دهند.
- وقتی سلول های مویی به پایین و بالا حرکت می کنند، برآمدگی های بسیار ریز مژک مانند به نام استریوسیلیا که در بالای سلول های مویی قرار دارند، ساختار بالایی را تکان می دهند و خم می شوند. خم شدن آنها باعث می شود که مجاری روزنه مانند باز شوند. این روزنه ها در نوک استریوسیلیاها قرار دارند. پس از آن، مواد شیمیایی به داخل سلول ها سرازیر شده و یک سیگنال الکتریکی را به وجود می آورند.
- عصب شنوایی این سیگنال الکتریکی را به مغز می برد و در آنجا به صدایی تبدیل می شود که ما آن را تشخیص می دهیم و می فهمیم.
سلول های حسی مویی موجود در بالای استریوسیلیا در صدف حلزونی و گوش داخلی – عکس از: یوشیوکی کاواشیما (Yoshiyuki Kawashima)
چرا با کهولت سن شنوایی خود را از دست می دهیم؟
عوامل متعددی در افت شنوایی در سنین بالا دخیل اند. تشخیص افت شنوایی به دلیل افزایش سن از افت شنوایی به دلایل دیگر، مثل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سر و صدا دشوار است.
سر و صدای بلند در مدت زمان طولانی افت شنوایی ناشی از سر و صدا را ایجاد می کند. بودن در معرض سر و صدای اینچنینی به سلول های حسی مویی در گوش آسیب می رساند. زمانی که این سلول ها آسیب ببینند، رشد آن ها متوقف می شود و در نتیجه، توانایی شنیدن افت می کند.
شرایطی که بیشتر برای افراد مسن پیش می آیند، مانند فشار خون بالا یا دیابت هم می توانند باعث کاهش شنوایی شوند. داروهایی که برای سلول های حسی داخل گوش مضر هستند (مثل شیمی درمانی) نیز ممکن است شنوایی را مختل کنند.
به ندرت پیش می آید که مشکلی در گوش خارجی یا گوش میانی باعث افت شنوایی گردد. این مشکلات عبارتند از کاهش عملکرد پرده ی صماخ (پرده ی گوش) یا کاهش عملکرد سه استخوان کوچک در گوش میانی که امواج صوتی را از پرده ی گوش به گوش داخلی می رسانند.
هم دلایل مرتبط با افزایش سن و هم دلایل مربوط به سر و صدا در افت شنوایی بیشتر افراد مسن دخیل بوده اند.
دلایل پیرگوشی
پیرگوشی به تدریج و با گذشت زمان اتفاق می افتد. تغییرات مختلفی در گوش داخلی می توانند باعث پیرگوشی شوند که در ذیل آنها را می خوانید.
- تغییر در ساختارهای گوش داخلی
- تغییر در جریان خون به گوش
- نقص در اعصاب شنوایی
- تغییر در روش پردازش گفتار و صدا توسط مغز
- آسیب به موهای ریزی که مسئول انتقال صدا از گوش به مغز هستند.
پیرگوشی همچنین ممکن است بر اثر مسائل دیگری شامل موارد زیر به وجود آید.
- دیابت
- گردش خون ضعیف
- بودن در معرض سر و صدای بلند
- مصرف داروهای خاص
- داشتن سابقه ی خانوادگی افت شنوایی
- استعمال دخانیات
نشانه های پیرگوشی
نشانه های پیرگوشی معمولا با عدم توانایی در شنیدن صداهای بلند شروع می شود. فرد متوجه می شود که شنیدن صدای زنان و کودکان برایش سخت است. همچنین ممکن است شنیدن صداهای پس زمینه و یا صدای دیگران به طور واضح، راحت نباشد.
دیگر نشانه های احتمالی عبارتند از:
- حرف زدن با صدای بلند
- نشنیدن صداها در مکان هایی که پر سر و صدا هستند
- نشنیدن تفاوت میان واج هایی مثل “ت” و “د”
- سوت کشیدن گوش
- زیاد کردن صدای تلویزیون و رادیو بیش از حد معمول
- تقاضا کردن از دیگران برای تکرار حرف هایشان
- عدم توانایی در شنیدن گفت و گوی پشت تلفن
اگر هر یک از این نشانه ها را دارید با دکتر خود درمیان بگذارید. این نشانه ها می توانند علائم اختلالات دیگری نیز باشند؛ بنابراین، باید توسط پزشک معاینه شوید.
پیرگوشی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر نشانه های پیرگوشی را دارید، برای تشخیص آن به پزشک مراجعه کنید. دکتر شما آزمایش های کامل و جامعی را انجام خواهد داد تا دلایل افت شنوایی را بیابد. علاوه بر آن، وی با استفاده از دستگاه اتوسکوپ یا گوش بین، داخل گوش را معاینه خواهد کرد.
اگر دکترتان دلیل دیگری برای این نشانه ها پیدا نکرد، افت شنوایی شما احتمالا از پیرگوشی نشات می گیرد. شاید به متخصص گوش و شنوایی ارجاع داده شوید که می تواند به وسیله ی آزمایش های شنوایی میزان افت شنوایی را تشخیص دهد.
درمان پیرگوشی
تا کنون، درمانی برای پیرگوشی یافت نشده است. اگر این شرایط برای شما تشخیص داده شد، دکتر تلاش خواهد کرد که شنوایی و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. او احتمالا موارد زیر را به شما توصیه خواهد کرد:
- استفاده از سمعک برای بهتر شنیدن
- استفاده از دستگاه های کمکی مانند تقویت کننده های صدای تلفن
- یادگیری زبان اشاره یا لب خوانی (برای موارد افت شدید شنوایی)
در برخی موارد، ممکن است دکتر کاشت حلزون مصنوعی در گوش را پیشنهاد دهد. حلزون مصنوعی یک وسیله ی الکترونیکی کوچک است که از طریق جراحی در گوش تعبیه می شود. کاشت حلزون مصنوعی صداها را بلندتر می کند، اما نمی تواند قدرت شنوایی طبیعی را به فرد بازگرداند. این گزینه تنها برای کسانی به کار می رود که مشکل شنوایی حادی دارند.
آیا می توان از پیرگوشی پیشگیری کرد؟
دانشمندان تا کنون کشف نکرده اند که چگونه می توان از پیرگوشی پیشگیری کرد. اما شما می توانید از شنوایی خود در برابر افت ناشی از سر و صدا محافظت کنید. برای این کار باید از صداهایی که خیلی بلند یا خیلی طولانی هستند، دور شوید. دوری از سر و صداهای بلند، کاهش مدت زمانی که در معرض این سر و صداها هستید و مراقبت از گوش ها به وسیله ی گوش گیر یا محافظ گوش کارهای ساده ای هستند که می توانید با انجام آنها از شنوایی خود محافظت کرده و از میزان افت شنوایی با کهولت سن بکاهید.
آیا خانواده و دوستان می توانند به ما کمک کنند؟
شما و خانواده تان می توانید کاری کنید تا زندگی با وجود شرایط پیرگوشی آسان تر گردد. موارد زیر کارهایی هستند که می توانید درکنار هم انجام دهید:
- درمورد افت شنوایی خود با دوستان و خانواده تان صحبت کنید. هرچه تعداد کسانی که از مشکل شما آگاه اند بیشتر باشد، تعداد افرادی که می توانند به شما برای مقابله با آن کمک کنند نیز بیشتر خواهد بود.
- از آنها بخواهید وقتی با شما صحبت می کنند روبرویتان باشند. در این حالت، شما قادر به دیدن صورت آنها و لب خوانی و در نتیجه، فهم حرف هایشان خواهید بود.
- از آنها بخواهید که بلندتر صحبت کنند، اما داد نزنند. بگویید که لازم نیست کلمات را آرام آرام ادا کنند؛ همین که واضح و رسا حرف بزنند، کافیست.
- وقتی کسی نیست که تلویزیون تماشا کند، آن را خاموش کنید.
- حواستان به سر و صداهایی باشد که شنیدن را دشوار می سازد. مثلا وقتی به رستوران می روید، در نزدیکی آشپزخانه یا گروه موسیقی زنده ننشینید. سر و صداهای پس زمینه، شنیدن صدای دیگران را سخت می کند.
شاید همیاری به منظور بهتر شنیدن برای مدتی سخت باشد. اینکه حتما صورت شخص مقابل را هنگام حرف زدن ببینید و اینکه دیگران هنگام صحبت با شما بلندتر و شمرده تر حرف بزنند، وقت و انرژی زیادی را هم از شما و هم از دیگران می گیرد. صبور باشید و از دیگران کمک بخواهید. بهتر شنیدن ارزش این تلاش ها را دارد.
آینده ی پیرگوشی
در اغلب موارد پیرگوشی رفته رفته وخیم تر می شود. افت شنوایی قابل برگشت نیست و امکان دارد منجر به ناشنوایی گردد.
افت شنوایی شاید شما را خانه نشین کند. اما شما باید با کمک خانواده و دوستانتان از انزوا دوری کنید. شما می توانید این اختلال را مدیریت کرده و یک زندگی کامل و با نشاطی داشته باشید.
مشکلات احتمالی
افت شنوایی هم مشکلات فیزیکی (مثل نشنیدن صدای زنگ خطر) و هم مشکلات روحی (مانند انزوای اجتماعی) را به بارآورد. این اختلال همچنین ممکن است در نهایت باعث ناشنوایی شود.
چه زمانی باید به پزشک متخصص مراجعه کنیم؟
افت شنوایی باید هرچه سریع تر رسیدگی شود. این امر کمک می کند تا علل آن مانند موم بیش از حد در گوش یا عوارض جانبی دارو سریع تر رفع گردند. باید یک تست شنوایی تحت نظر پزشک بدهید.
اگر تغییراتی ناگهانی در شنوایی، یا افت شنوایی به همراه نشانه های دیگر را حس کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید. این نشانه ها می تواند سردرد، تغییر در بینایی و یا سرگیجه باشد.
